Agressie

Het opstandige en agressieve gedrag wat leerlingen laten zien is gedrag wat hoort bij het leven van kinderen. Wanneer het gedrag zich alleen voor een langere tijd voordoet en er reden is tot zorg is er volgens de literatuur sprake van een psychiatrische stoornis (Matthys, 2011). Kinderen die agressief gedrag vertonen lijken structuur te geven aan hun ervaringen vanuit een boosheidspositie. Ze laten geregeld boos gedrag zien in veel verschillende situaties, situaties zijn vaak bedreigend in hun interpretatie en er worden veelvuldig vijandige bedoelingen aan anderen toegekend (Orobio de Castro e.a., 2003).

uit onderzoek is gebleken dat leerkrachten op zoek zijn naar handvaten om begeleiding te geven aan leerlingen die antisociaal of opstandig gedrag vertonen (Kann et al., 2014). Agressie is een terugkomend sociaal emotioneel probleem bij leerlingen en is bij jongens kenmerkend voor antisociaal gedrag en een uitingsvorm van depressie (Kann et al., 2014). Agressief gedrag komt relatief vaker voor in het speciaal onderwijs, dan het regulier onderwijs in Nederland (Van Wonderen, 2004). kan volgens Crick en Dodge (1996) worden opgedeeld in twee verschillende types. Namelijk proactieve en reactieve agressie.

Bij proactieve agressie wordt er door een leerling niet direct gehandeld maar wordt agressieve acties overwogen. Bij reactieve agressie wordt er direct gehandeld wanneer de leerling het gevoel heeft dat deze geprovoceerd wordt. Reactieve agressie komt vaker voor bij jongens dan bij meisjes (Orue, Calvete & Gamez-guadix, 2016). Leerlingen met reactieve agressie hebben vaak last van een lage frustratie tolerantie en reageren hier snel en fysiek op. Impulsiviteit speelt hier de hoofdrol (Hecht & Latzman, 2015). Leerlingen met reactieve agressie hebben op school een grotere kans op leraar-leerling conflicten en negatieve feedback (Runions, 2014). Negatieve feedback uit de omgeving van de leerling kan zorgen voor een frustratie punt waardoor er meer reactieve agressie wordt uitgelokt (Huesman, 1988). Door negatieve feedback ontstaat er dus meer nieuwe agressie en komt de leerling in een agressie voedende spiraal terecht. Wanneer deze niet wordt doorbroken dan kan deze agressie en het bijbehorende antisociale gedrag een risicofactor zijn voor later verminderde school prestaties, lagere economische en sociaal emotionele status en geweldpleging en crimineel gedrag (Dodge, Coie & Lynam, 2006).

Verschillende factoren hebben dus invloed  op gedrag. Ook agressie is voor een deel een aangeboren eigenschap die wordt gereguleerd in de hersenen. Echter kan de omgeving er voor zorgen dat agressie geen karaktertrek wordt van de leerling (Kohnstamm, 2009). Helaas blijven ondanks dit gegeven agressie problemen bij ongeveer tien procent van de leerlingen bestaan (Van der Ploeg, 2014). Leerlingen die in de sociaal emotionele ontwikkeling achterlopen en agressie blijven laten zien hebben het vaak lastig met executieve functies en emotie-regulatie (Denson, DeWall & Finkel, 2012). Als leerkrachten is het mogelijk om de sociaal-emotionele ontwikkeling van leerlingen te behandelen door het inzetten van school- of klasseninterventies. Het gaat hier om preventieve interventies die ondersteuning bieden bij de sociaal emotionele ontwikkeling (Brezinka, 2002). De leerkracht is van essentieel belang en heeft een unieke bijdrage in het proces en de uiteindelijke effectiviteit van de interventie (Allen, Witt & Wheeless, 2006; Domitrovich et al., 2016; Korpershoek et al., 2016).

Vormen van Agressie

Als men aan iemand vraagt wat die denkt bij het woord agressie, dan zal die persoon waarschijnlijk geweld als antwoord geven. Slaan, schoppen, vechten,... zijn voorbeelden die bij de meeste mensen opkomen als ze aan agressie denken. Toch is dit niet de enige vorm van agressie. Zo is een kind dat een ander kind ‘onnozelaar’ noemt evengoed een voorbeeld van agressie, meer bepaald van verbale agressie. De verschillende vormen van agressie staan hieronder op een rijtje.

Verbale agressie

Dit is agressie die geuit wordt door gebruik te maken van woorden. Het gaat hier om eerder onschuldige vormen zoals negatieve opmerkingen maken tot zwaardere vormen zoals scheldwoorden met kwetsende bedoelingen.

- U/jij bent echt een k*t meester/juf/leerling

- Een leerling wil vragen of een andere leerling samen ergens aan wil werken... De andere leerling wil dit niet en zegt; Hou je bek, praat niet tegen me!

 

Agressie naar materiaal toe

Hier gaat het om alle negatieve omgangsvormen ten aanzien van de omgeving: op een ruwe manier omgaan met materiaal, de omgeving niet verzorgen, materiaal vernielen.
Dikwijls gaat het over het vernietigen van materiaal waarvoor men geen verantwoordelijkheid voelt, zoals vandalisme tegenover bushokjes.

-  Een leerling is zo boos tijdens een gymles dat hij alle materialen die hij tegenkomt omver duwt en door de gymzaal begint te gooien.

-  Een leerling wordt boos rent weg en gooit keihard de deur dicht waar hij/zij doorheen rent.

Fysieke agressie

Dit is waarschijnlijk de meest duidelijke vorm van agressie. Duidelijk omdat ze het meeste zichtbaar is. Het gaat hierbij immers om fysieke aanvallen op personen. Hiernaast is het ook duidelijk omdat het de meest bedreigende vorm van agressie is voor het slachtoffer.

-  Een aantal jongens zijn aan het voetballen waarbij er een een iets te hard schouder duwtje krijgt. De ander pikt dit niet waardoor de twee jongens met elkaar op de vuist gaan.

-  Een leerling wordt aangesproken op zijn gedrag. Wanneer de leerkracht bij de leerling staat geeft de leerling de leerkracht een trap tegen de schenen.

Automutilatie

Dit is fysieke agressie waarbij men zich niet op een andere

persoon richt, maar wel op zichzelf.

-  Met je eigen hoofd tegen de muur of op tafel bonken.

-  Zichzelf tot verwonding toe in de hand bijten of krabben

-  Het uitrekken van eigen haren.

Psychische agressie

Het gaat hier meestal om minder zichtbare en dus minder herkenbare vormen van geweld of agressie. Voorbeelden hiervan zijn:

-  Vernederen, onder druk zetten om iets te bereiken, achterbaks gedrag, subtiele bedreigingen, afkoopgedrag,...

-  twee leerlingen zijn negatieve dingen over een nieuwe leerling in de klas aan het uitwisselen. Wanneer de nieuwe leerling bij de andere twee komt staan doen ze net alsof er niks aan de hand is en ze gewoon vriendjes zijn.

- Een leerling maakt van een afstand een beweging waarbij hij met zijn vuist in zijn eigen hand slaat. Wacht jij maar na schooltijd zal ik je eens een paar klappen verkopen.

Bronnen:

- Allen, M., Witt, P. L., & Wheeless, L. R. (2006). The role of teacher immediacy as a motivational factor in student learning: Using meta-analysis to test a causal model. Communication Education, 55, 21-31.

- Brezinka, V. (2002). Effectonderzoek naar preventieprogramma’s voor kinderen met gedragsproblemen. Kind en adolescent, 23, 1-13.

- Crick, N. R. (1996). Aggression and antisocial behavior in children and adolescents research and treatment. Behavior in the Prediction of Children's Future Social Adjustment. Child Development, 676(5), 2317-2327.

- Denson, T. F., DeWall, C. N., & Finkel, E. J. (2012). Self-control and aggression. Current Directions in Psychological Science, 21, 20-25.

- Dodge, K. A., Cole, J. D., & Lynam, D. (2006). Aggression and antisocial behavior in youth, Handbook of child psychology. New York, United States of America: Guilford Press.

- Domitrovich, C. E., Bradshaw, C. P., Berg, J. K., Pas, E. T., Becker, K. D., Musci, R., & Ialongo, N. (2016). How Do School-Based Prevention Programs Impact Teachers? Findings from a Randomized Trial of an Integrated Classroom Management and Social-Emotional Program. Prevention Science, 17, 325-337.

- Hecht, L. K., & Latzman, R. D. (2015). Revealing the nuanced associations between facets of trait impulsivity and reactive and proactive aggression. Personality and Individual Differences, 83, 192-197.

- Huesman, L. R. (1988). An information processing model for the development of aggression. Aggressive Behavior, 14, 13-24.

- Kann, D., Wijnen, B., Wineke, D., Wilde, E. J., & Deen, C. (2014). Top 10 onderwijsvragen in het onderwijs (Nederlands Jeugdinstituut)

- Kohnstamm, R. (2009). Kleine ontwikkelingspsychologie: Het jonge kind. Houten, Nederland: Bohn Stafleu van Loghum.

- Korpershoek, H., Harms, T., De Boer, H., Van Kuijk, M., & Doolaard, S. (2016). A metaanalysis of the effects of classroom management strategies and classroom management programs on students’ academic, behavioral, emotional, and motivational outcomes. Review of Educational Research, 86, 643-680.

- Matthys, W. (2011). Gedragsstoornissen bij kinderen. Amsterdam, Nederland: Hogrefe.

- Orobio de Castro, B., Slot, N. W., Bosch, J. D., Koops, W., & Veerman, J. W. (2003). Negative affect exacerbates hostile attributions of intent in highly aggressive boys. Journal of Clinical Child and Adolescent Psychology, 32, 57-66

- Orue, I., Calvete, E., & Gamez-Guadix, M. (2016). Gender moderates the association between psychopathic traits and aggressive behavior in adolescents. Personality and Individual Differences, 94, 266-271.

- Van der Ploeg, J. D. (2014). Agressie bij Kinderen. Houten, Nederland: Bohn Stafleu van Loghum.

- Van Wonderen, R. (2004). Agressie en geweld in het onderwijs. Leiden, Nederland: Research voor beleid.