Preventie

Uit de huidige literatuur komt naar voren dat preventie een van de belangrijkste aspecten van het onderwijs is in de omgang en vooral het voor zijn van gedragsproblemen. Maar hoe doen we dat eigenlijk preventie werken. Op deze pagina verwijs ik naar theorie over preventie werken op school. Hoe wordt er op u school gewerkt aan preventie?

 

 

Preventie piramide

In de preventie piramide (Deklerck, 2010) wordt de nadruk gelegd op 5 verschillende niveaus zoals in de afbeelding hiernaast te zien is. Deze niveau's lopen van 0 naar 4 waarbij niveau 5 de curatieve aanpak is. Curatief betekent hier herstellen en kan verwijzen naar alle activiteiten die als het ware een herstellende werking hebben.

Niveau 0:

De samenleving in haar sociale, politieke en ecologische dimensie Een preventiebeleid krijgt vorm door het heersende mensbeeld in de maatschappij, maatschappelijke ontwikkelingen, politieke beleidskeuzes, wetten, decreten en subsidies. Ook de infrastructurele mogelijkheden en de inplanting in de buurt drukken hun stempel. Een organisatie in de stad krijgt met andere problemen te maken dan op het platteland.

Niveau 1:

Fundamentele preventie De naam zegt het al: deze maatregelen zijn het fundament van je hele preventiebeleid. Ze zijn fundamenteel voor een goed resultaat van de maatregelen op de hogere niveaus. Het gaat om maatregelen die het welbevinden, de manier van omgaan met elkaar en de algemene sfeer positief beïnvloeden. Denk aan goede arbeidsomstandigheden, transparante werking, veilige en verzorgde infrastructuur, gezonde voeding en genoeg inspraak. De maatregelen op niveau 1 zijn positief georiënteerd. Hun doel is de leefkwaliteit verbeteren en de betrokkenheid vergroten van medewerkers en gebruikers op wat er in de organisatie gebeurt. Het verband met agressie is indirect. Deze maatregelen hebben een preventieve nevenwerking op agressie, maar dat is niet hun prioritaire doel. Een positieve context draagt ertoe bij dat problemen gemakkelijker en sneller opgelost raken.

Niveau 2:

Algemene preventie Hier richt je je aandacht op het versterken van de mogelijkheden en de draagkracht van mensen en structuren. Je zoekt naar een breed en positief antwoord op problemen. Zo verdwijnen ze sneller naar de achtergrond. Denk bijvoorbeeld aan collegialiteit stimuleren, open teamgeest, systematisch overleg, continuïteit in de begeleiding en duidelijke regels en afspraken. Niveau 3:

Specifieke preventie Vanaf niveau 3 werk je preventief in de echte zin van het woord. Je heft risico’s op of vermindert ze. Je aanpak is probleem- en doelgericht en werkt op verschillende vlakken. Het gaat om een directe aanpak. Je wilt voorkomen dat problemen zich herhalen. Je vermijdt bijvoorbeeld veel agressieve uitlatingen vanuit frustratie door je dienstverlening te verbeteren en door wachttijden te beperken. Ook alarmsystemen installeren en medewerkers vormen en trainen om met agressie om te gaan, zitten op dit niveau. Of instructies over hoe je veilig een slechtnieuwsgesprek voert en hoe je veilig werkt buiten de organisatie (bijvoorbeeld bij huisbezoeken) of buiten de kantooruren.

Niveau 4:

Corrigerende maatregelen Je grijpt in om escalatie van incidenten te voorkomen. Je last een time-out in en stopt het agressief gedrag. Je zet interventie technieken in. Verbaal, non-verbaal of fysiek. Je spreekt je collega’s aan die onveilig gedrag stellen en moedigt ze aan om in dialoog een betere manier van reageren te vinden.

Niveau 5:

Curatieve maatregelen Hier gaat het erom schade zo goed mogelijk te herstellen en de nazorg te verzekeren. Curatief betekent letterlijk verzorgend. Het gaat bijvoorbeeld om de opvang van slachtoffers en het vergoeden of herstellen van schade. Het gaat ook om sanctioneren. En evengoed om het herstel van de relatie tussen dader en slachtoffer.

Groepsplan gedrag

Het groepsplan gedrag is een formulier  dat 3 à 4 maal per jaar door de leraar en de intern begeleider (of de gedragsspecialist) worden ingevuld. Er wordt op drie preventie-niveaus nauwkeurig beschreven op welke wijze er aandacht wordt geschonken aan sociaal emotioneel leren en gedragsproblematiek.

Primaire preventie

Primaire preventie bestaat uit een algemene, universele aanpak die bestemd is voor alle leerlingen uit een groep. De maatregelen op dit niveau bestaan uit goed klassenmanagement, een planmatige aanpak van groepsvorming, systematische aandacht voor sociaal emotioneel leren en een preventieve groepsaanpak van pesten. Het is vooral dit niveau waar de leraar zijn tijd en energie in steekt: een investering in de toekomst van allen. De ervaring leert dat deze aanpak voor 85-90% van de leerlingen meer dan voldoende is.

Secundaire preventie

Voor 7-10% van de leerlingen is een aanpak op schoolniveau alléén onvoldoende. Het betreft hier leerlingen die meer dan anderen het risico lopen zich problematisch te ontwikkelen. De interventies op dit niveau richten zich specifiek op het aanpakken van invloedrijke risicofactoren in het kind en/of de omgeving.  Het is de opzet om via een kortdurende, intensieve aanpak de leerling weer op het goede spoor te krijgen.

Tertiare preventie 

Zo’n 3-5 % van de leerlingen profiteert in onvoldoende mate van preventiemaatregelen op primair en secundair niveau. Het kan gaan om leerlingen met ernstig ordeverstorend en regelovertredend gedrag. Zij zijn gebaat bij een gedragsfunctieanalyse (“Waarom doen ze wat ze doen?”) en extra ondersteuning die zeer nauw aansluit bij de ontwikkelingsbehoefte. Bij de gedragsaanpak kunnen meerdere partijen worden betrokken: leraren, ouders, klasgenoten en eventueel familieleden.

De verwachting is dat met een goed uitgewerkt programma op het eerste niveau, er minder specifieke maatregelen en interventies nodig zijn op het tweede en derde niveau. De kans dat een individuele leerling met problematisch gedrag wordt gestigmatiseerd, is op die manier gereduceerd.

Maak jouw eigen website met JouwWeb